Gân là một bộ phận nhạy cảm với tổn thương. Tổn thương thì dễ nhưng hồi phục thì khó. Trong chiến lược vận động trị liệu, tập để gân hồi phục không là câu chuyện của người ít kiên nhẫn.
Phục hồi khó ngang phẫu thuật
Gân, cơ, khớp và dây chằng là những bộ phận thiết yếu của bộ máy vận động. Do đặc điểm chia thành sợi, thành thớ chạy theo chiều dọc nên khâu gân là rất khó. Lại do gân rất ít có mạch máu nuôi dưỡng nên gân rất dễ hoại tử. Không giống như cơ, gân hoạt động cần sự bôi trơn của chất dịch nhầy trong bao gân. Nếu chẳng may bao gân bị viêm thì gân sẽ bị viêm dính ngay và khó cử động. Vì thế, những vùng hay có gân nhiều như bàn tay, bàn chân, bạn sẽ thấy hiện tượng di chứng hay gặp sau phẫu thuật là tay co quắp hoặc chân vẹo cứng là điều dễ để tìm ra. Thế nên, không thể không phục hồi vận động cho gân.
Nhưng việc phục hồi vận động cho gân lại không hề dễ, vì nó vấp phải một sự mâu thuẫn nội tại. Nếu tập quá sớm, vết khâu nối gân có thể bị toác ra và hỏng mối nối. Nhưng nếu tập quá muộn lại bị viêm dính gân và khó phục hồi.
Trong các phẫu thuật gân ứng dụng, phẫu thuật gân bàn tay là vấn đề cốt lõi. Vì rằng bàn tay tham gia vận động nhiều nhất trong các bộ phận của cơ thể. Nó là công cụ, là bộ phận giúp chúng ta linh động trong sinh hoạt.
Vì lý do bàn tay quan trọng, nên trong phần tập cho gân sau phẫu thuật này, chúng tôi chỉ trình bày phần tập phục hồi cho gân bàn tay mà thôi.
Tập tinh tế
Khác với các bộ phận khác của cơ thể, tập để tăng sức mạnh, phẫu thuật gân bàn tay lại cần tập tinh tế và phụ thuộc vào gân nào được tác động, vùng nào được phẫu thuật chỉnh hình.
Ở bàn tay:
Với các gân ở bàn tay, nói chung, có hai dạng di chứng chính là tay co quắp và tay duỗi ngửa ra. Tay co quắp là bàn tay có các ngón tay co lại, khép lại và rất khó mở. Tay duỗi cứng thì ngược lại, ngón tay cứ duỗi cứng ra và khó gấp lại hơn.
Với dạng tay co quắp, chúng ta sẽ áp dụng bài tập búng dây chun. Với tay duỗi cứng, chúng ta áp dụng bài tập bóp bóng.
Bài tập búng dây chun: để một vài dây chun trên một mặt phẳng nhẵn, ví dụ nền nhà. Vạch hai vạch cách nhau 1m. Người bệnh sẽ dùng tay, búng gẩy các dây chun bật về phía trước, búng gẩy bằng cả 5 đầu ngón tay. Từ vạch này đến vạch kia. Động tác búng sẽ giúp duỗi gân duỗi ra, chống co quắp. Một ngày tập hai lần, mỗi lần 30 phút. Sáng 1 lần, chiều 1 lần.
Bài tập bóp bóng: ngược lại với búng dây chun, bạn hãy đặt vào lòng bàn tay một quả bóng cao su có kích thích bằng một quả bi-a. Sau đó tập bóp vào để giữ bóng lại. Mỗi ngày tập 2 lần, sáng 1 lần, chiều 1 lần, mỗi lần 30 phút.
Ở cơ sấp cẳng tay:
Cơ sấp cẳng tay nằm hoàn toàn ở phần cẳng tay. Nó nằm ở phần bụng tay là chủ yếu, thực hiện chức năng sấp bàn tay, cẳng tay. Bạn hãy quan sát trên tay bạn, cẳng tay bạn (tính từ khuỷu tay xuống cổ tay), sẽ chia thành hai phần: phần trắng hơn và phần đen hơn. Cơ sấp sẽ nằm ở phần bụng tay có da trắng. Chúng ta sẽ tập cho các gân này. Áp dụng từ nhẹ đến nặng: sấp bàn tay và quay sấp gậy gỗ.
Sấp bàn tay là bài tập nhẹ nhất, không có tải, để động tác sấp được phục hồi trơn tru trước khi tham gia tập nặng hơn.
Cách tập: bạn hãy ngồi ngay ngắn trong tư thế lưng thẳng, gối thẳng, thân người vuông góc với đùi. Tay để trong tư thế cánh tay thẳng theo thân người và cẳng tay vuông góc với cánh tay. Lúc này khuỷu tay vuông góc. Cẳng tay để trong tư thế lòng bàn tay hướng lên trên. Tiến hành sấp cẳng tay, để bàn tay chuyển từ tư thế ngửa lên trên sang tư thế úp xuống dưới. Sau đó lại lật ngửa bàn tay lại, rồi lại tiếp tục sấp. Một lần tập bao gồm: sấp rồi ngửa.
Phương pháp tập: một ngày tập 2 tiếng, sáng 1 tiếng, chiều 1 tiếng. Cứ tập 4 phút thì nghỉ 1 phút. Ban đầu tập sẽ rất khó, chỉ nên sấp một nửa. Sau thì sấp hoàn toàn. Bài tập này có tác dụng giúp làm vững gân và trơn tru gân sấp.
Quay sấp gậy gỗ là bài tập cao hơn, giúp phục hồi sức mạnh của cơ sấp giúp bàn tay trở lên hoàn hảo.
Cách tập: dùng một cây gậy gỗ thẳng. Gậy này có kích thước dài 80cm, đường kính 4cm. Chia gậy gỗ thành hai phần bằng nhau. Sau đó chia phần trên thành các đoạn 5, 10, 15, 20, 25, 30cm. Cầm gậy gỗ tại vị trí 30cm, gần điểm giữa nhất sao cho gậy gỗ thẳng, vị trí cầm ở đoạn trên, đoạn dưới sẽ dài hơn đoạn trên với mục đích tạo sức nặng ở dưới. Khi tay cầm, bạn đứng thẳng, chân bước đi thoải mái, tay để trong tư thế khuỷu vuông góc và cẳng tay hướng ra trước. Cầm gậy gỗ đứng thẳng sao cho ngón út thấp nhất và ngón cái ở vị trí cao nhất so với mặt đất. Tiến hành từ từ, nhẹ nhàng quay sấp gậy gỗ, hất đầu dưới của gậy lên trên và ra ngoài, cho đến khi gậy gỗ nằm ngang là được. Sau đó lại đưa gậy về vị trí đứng thẳng ban đầu. Một lần tập bao gồm hai động tác: quay sấp gậy gỗ và đưa về vị trí cũ.
Phương pháp tập: một ngày tập hai buổi, sáng và chiều. Mỗi buổi tập tiến hành tập 3 – 5 phiên. Mỗi phiên gồm 10 – 15 lần tập, các phiên tập nghỉ cách nhau 5 – 7 phút để cho dịch kịp tái tạo. Bài tập này làm tăng sức mạnh cơ. Tập sẽ tăng dần độ khó bằng cách nắm vào các đoạn cao hơn, 20, 15, 10 và 5cm. Tập cho đến khi nào tay sấp thuần thục mà ít gặp trở ngại.
Ở cơ ngửa cẳng tay:
Cơ ngửa cẳng tay đối diện với cơ sấp cẳng tay cả về vị trí và chức năng. Đối diện vị trí, nghĩa là nó nằm ở phần đen, phần lưng cánh tay. Đối ngược chức năng, tức là nó thực hiện chức năng ngửa cẳng tay và bàn tay. Gân ngửa cẳng tay nằm chủ yếu ở cổ tay và một phần ở khuỷu tay. Chúng ta sẽ tập để người bệnh phục hồi được các gân này. Các bài tập áp dụng: ngửa bàn tay và quay ngửa gậy gỗ.
Ngửa bàn tay bài tập nhẹ nhất, không có tải, cho động tác ngửa cẳng tay. Đây là động tác tập ban đầu chuẩn bị cho các bài tập khó hơn.
Cách tập: ngồi và cẳng tay để trong tư thế như trong động tác sấp cẳng tay. Chỉ khác là lòng bàn tay hướng xuống dưới, ngón tay hướng xuống dưới, cổ tay và ngón tay thả lỏng. Tiến hành ngửa cẳng tay sao cho bàn tay ngửa lên trên, ngón tay hướng lên trên. Rồi sau đó lại trở lại bàn tay và cằng tay như cũ.
Phương pháp tập: như trong bài tập sấp bàn tay.
Quay ngửa gậy gỗ là bài tập đối xứng với quay sấp gậy gỗ. Bài tập này giúp làm tăng sức mạnh cơ ngửa khi mà ngửa không tải tương đối tốt.
Cách tập: dùng gậy gỗ và cách cầm như trong động tác quay ngửa gậy gỗ vậy. Chỉ khác là bạn quay ngửa gậy gỗ sao cho đầu dưới hất lên trên, vào trong và đạt đến tư thế nằm ngang. Gậy gỗ ở vị trí nằm ngang cuối cùng là được. Rồi sau đó lại trở về vị trí ban đầu.
Phương pháp tập: như với bài tập quay sấp gậy gỗ.
BS. NGUYỄN NAM PHONG
Theo suckhoedoisong.vn
